andere mysteries

De oorsprong van Halloween/Allerheiligen

G.M.C. Wagemans

Vele gebruiken en feesten zijn vaak terug te voeren naar een voorchristelijke tijd. Het was dan ook het meest eenvoudig om bij overgang van het ene naar het andere geloof de oude rituelen en gebruiken zoveel mogelijk in het nieuwe geloof in te passen.
Op deze wijze werd een snellere acceptatie verkregen en kon geleidelijk het nieuwe geloof gemakkelijker worden geïntroduceerd.
Dit heeft ook in Noordwest Europa plaats gevonden tijdens de kerstening. Veel gebruiken en feestdagen binnen de Katholieke kerk zijn daarom vaak terug te voeren naar een Germaans, Romeins of Keltische oorsprong.
Eén van die feestdagen is Allerheiligen (1 november), wanneer in de katholieke kerk alle gestorvene worden herdacht.

Oorsprong

Tijdens de christenvervolgingen in het Romeinse Rijk werden vele christenen omwille van de trouw aan hun geloof vermoord. Aan deze groep christenen werd de eretitel martelaar toegekend (martelaar komt van het Griekse woord martus=getuige).
De herdenking van deze martelaren is de oorsprong van Allerheiligen en werd in die tijd gevierd op 13 mei.
In 732 veranderde paus Gregorius III het feest ter ere van deze martelaren in Allerheiligen door niet alleen de martelaren te herdenken, maar ook heiligen. Tegenwoordig worden niet alleen martelaren en heiligen herdacht maar is het een feestdag geworden waarbij alle overledenen worden herdacht (of zij nu heilig verklaard zijn of niet).
Omdat er nog steeds sprake was van een periode waarin vast gehouden werd aan oude gebruiken en tradities, de kerstening was immers nog in volle gang, werd deze datum niet gemakkelijk geaccepteerd omdat hij niet paste in de oude tradities. Om uiteindelijk uit deze impasse te geraken werd door paus Gregorius IV(827-844) besloten om de datum te verplaatsen van 13 mei naar 1 november.
1 november was van oorsprong de belangrijkste Keltische feestdag en staat bekend als Samhain. Op deze dag werd het nieuwe jaar ingeluid waarbij de overgang van oud op nieuw alles te maken had met de geestenwereld van de overleden voorouders welke in de nacht van Samhain zouden ronddwalen. Er zijn reeds vele verhalen geschreven over Samhain met de meest fantastische verzinsels, maar de kern blijft dat de geestenwereld van de doden bij dit feest centraal stond.
Het verplaatsen van de feestdatum naar 1 november was dan ook een wijs besluit van paus Gregorius IV, omdat de betekenis van dit feest veel beter paste bij de van oorsprong Keltische feestdag.

De benaming Halloween is pas ontstaan toen vele Ieren en Schotten naar Amerika immigreerden en de van oorsprong Keltische tradities meenamen. De Engelse benaming All Hallow’s Eve(ning) verbasterde vervolgens snel tot Halloween.

Een nieuwe Hypothese

Ondanks dat de bovenstaande omschrijving in vrijwel elk artikel over Allerheiligen of Halloween is terug te vinden, wordt nooit uitleg gegeven over de keuze van deze datum door de Kelten en waarom dit juist de belangrijkste feestdag was waarbij de geestenwereld centraal stond. Meestal wordt als belangrijkste verklaring gegeven dat op deze dag het einde van het zomerseizoen werd gevierd en de overgang plaats vond naar de donkere koude winterdagen. Er wordt echter nooit uitleg gegeven wat dit met de geestenwereld te maken heeft. Het zijn dus allemaal losstaande verhalen, welke nauwelijks met elkaar in verband gebracht kunnen worden. Hoe kunnen we immers verklaren dat het een feest zou zijn waarbij begin november de zaak afloopt, het vee de stal opgaat en de mensen zich in huis terugtrekken? Als de Kelten op deze datum het nieuwe jaar vierden moet Samhain juist een veelbelovende start van iets nieuws zijn geweest.

De datum

Bij het benoemen van een datum is een eerste vereiste dat we een kalenderregeling toepassen. Bij het benoemen van 1 november hanteren we de Juliaanse kalender, deze was immers in de tijd van paus Gregorius IV nog steeds in gebruik.
Hier kunnen we reeds de eerste vraagtekens plaatsen. In de tijd van de Kelten was er geen Juliaanse kalender. Kijken we naar de andere drie belangrijke Keltische feestdagen dan worden deze gevierd op 1 februari (Imbolc), 1 mei (Beltane) en 1 augustus (Lughnasad).
Nu gaan we even terug in de tijd van Julius Ceasar. In 46 v.Chr. heeft Julius Ceasar een kalenderhervorming ingevoerd. Op dat moment was hij nog steeds in oorlog met de Kelten. Het is dan ook ongeloofwaardig dat hij bij zijn kalenderhervorming in 46 v.Chr. zodanig rekening heeft gehouden met de Keltische feestdagen dat de vier belangrijkste Keltische feestdagen op de eerste dag van de maand vielen.
Hieruit trek ik de conclusie dat deze data nooit kunnen corresponderen met de werkelijke Keltische data.

Een tweede punt is dat de data in een periode van het jaar vallen, waarbij geen relatie aanwezig is met alleen de zonnecyclus. Het zou logischer zijn geweest dat de belangrijkste feestdagen gekoppeld zouden zijn aan data als 21 maart (lentepunt),21 juni (zomerzonnewende),23 september (herfstpunt), of 21 december (winterzonnewende).
Ik ben daarom gaan zoeken naar een andere mogelijkheid, welke de Kelten voor hun kalenderregeling hebben toegepast en dat is de ster Sirius.
Als we Sirius betrekken bij de zonnecyclus worden totaal andere data verkregen.
We kunnen dan het jaar ook in vieren delen, waarbij de stand van de zon op het hoogste punt van de dag en de opkomst van Sirius centraal staan.

Omdat deze data afhankelijk zijn van de breedtegraad, heb ik voor de berekening Parijs gekozen als hart van het Keltische cultuurgebied.
Rond 50 v.Chr. worden dan de volgende data verkregen:

Samhain: 4 oktober, Sirius komt 12 uur later/eerder op dan het moment waarop de zon op haar hoogste punt staat.
Imbolc: 29 december, Sirius komt 6 uur later op dan het moment waarop de zon op haar hoogste punt staat.
Beltane: 31 maart, Sirius komt op, op het moment dat de zon op haar hoogste punt staat.
Lughnasad: 2 juli, Sirius komt 6 uur eerder op dan het moment waarop de zon op haar hoogste punt staat.

Opgemerkt moet worden dat deze data voor de Kelten per breedtegraad anders waren. De bepaling van deze data zal waarschijnlijk de taak zijn geweest van de druïden omdat zij ook de astronomische kennis bezaten.
Op Samhain komt Sirius dus om middernacht op. Als Sirius bij de Kelten ook voor de godenwereld een belangrijke ster was, zal dit middernachtelijke uur ook het meest tot de verbeelding spreken als het om onze geestenwereld gaat. Om echter te kunnen verklaren waarom deze datum aan het begin van het nieuwe jaar gekoppeld was moeten we een andere reden zoeken.

Landbouwers

De Kelten waren vooral landbouwers waardoor hun rituelen en tradities ook hierop zullen zijn afgestemd. Als we naar de datum kijken van Samhain en hieraan een belangrijke landbouwactiviteit moeten koppelen, is dat de zaaidatum van de wintergranen.
In mijn artikel over de dodecaëder ben ik reeds uitvoerig ingegaan over de optimale zaaidatum van wintergraan en waarom deze graansoort de voorkeur had ten opzichte van zomergraan. Zoals uit mijn onderzoek naar de functie van de dodecaëders naar voren kwam moet de optimale zaaidatum in de tijd van de Romeinen eind september zijn geweest.

Het kiemen van het gezaaide graan zal kort na de zaaidatum plaats vinden, waardoor ook de viering hiervan kort na de zaaidatum zal hebben plaats gevonden.
Hierbij kan eenvoudig een link gelegd worden naar de geestenwereld en de start van iets nieuws. De graankorrel moet immers in de grond afsterven om nieuw leven voort te brengen, het nieuwe graan. Dit gebeurde in dezelfde aarde waarin ook de doden werden begraven. In de periode dat het wintergraan gaat kiemen, zijn dood, wedergeboorte en nieuw leven dus nadrukkelijk aanwezig. Het is dus niet verwonderlijk dat tijdens deze overgang van dood naar nieuw leven de geestenwereld centraal stond. Door het kiemen van het gezaaide wintergraan op Samhain centraal te stellen wordt dan ook een veel betere verklaring gegeven voor de relatie geestenwereld en de start van iets nieuws.

Discussie

Kort samengevat werd volgens mijn hypothese door de Kelten op Samhain het kiemen van het gezaaide wintergraan gevierd. Ik ben er tevens vanuit gegaan dat de Kelten voor hun feestdagen ook een kalenderregeling hebben toegepast. Voor een feestdag als Samhain is het echter niet direct noodzakelijk om een kalenderregeling toe te passen. Men zou ook de regel kunnen hanteren dat Samhain werd gevierd twee weken na de zaaidatum of elke andere periode die nodig is tussen de zaai en kiemdatum. Als kiemdatum kan men natuurlijk ook voor het moment kiezen waarop de graanplantjes zichtbaar worden op de akkers. De periode tussen zaaidatum en de viering van Samhain zal dan nog langer zijn geweest. Zonder gebruik te maken van een kalenderregeling zal Samhain dan in elk landbouwgebied op een andere datum zijn gevierd. Vooralsnog ga ik er echter vanuit dat de beschreven kalenderregeling waarbij Sirius een belangrijke rol speelt het meest logisch is omdat hiermee het jaar in nagenoeg 4 gelijke delen wordt verdeeld en tevens een verklaring wordt gegeven waarom het middernachtelijke uur op Samhain zo belangrijk was. Een datum in de eerste twee weken van oktober lijkt mij daarom het meest waarschijnlijk.
Uit mijn hypothese blijkt verder dat ik de Kelten niet afschilder als een onderontwikkeld volk, maar een volk dat dicht bij de natuur stond en hierop ook haar belangrijkste feestdag had afgestemd. Geschiedschrijvers hebben de Kelten echter vaak afgeschilderd als barbaars, waarbij de meest afgrijselijke gebruiken als voorbeeld worden gesteld.
Op dit punt moeten we echter voorzichtigheid betrachten, omdat bij de Kelten hun kennis bij een relatief kleine groep was geconcentreerd: de druïden. Druïden waren Keltische priesters, welke een zeer voorname positie hadden in de Keltische samenleving. Het was voor de druïden verboden om de kennis die zij bezaten op schrift te zetten waardoor deze kennis alleen mondeling kon worden overgedragen. Hierdoor is datgene wat we echt over de Keltische cultuur weten, beperkt en kunnen we beschrijvingen over hun cultuur niet verifiëren. Vaak wordt er geciteerd uit het “Book of Kells”, dat pas in de negende eeuw verschenen is en waarbij we ons kunnen afvragen hoe waargetrouw de verhalen uit de Keltische periode nog zijn als deze pas ca 900 jaar later werden opgeschreven.
We moeten overigens ook kritisch zijn met wat bijvoorbeeld Julius Ceasar in zijn boek De Gallische Oorlog over de Kelten heeft geschreven. We hoeven immers niet zover in de geschiedenis terug te gaan om aan te tonen dat bepaalde leiders geen problemen hadden met het afslachten van andere bevolkingsgroepen.
Met ideologische, economische dan wel politieke redenen probeerden ze vaak dit als geoorloofd over te brengen op de rest van de bevolking.
Zo zal ook Julius Ceasar persoonlijke motieven hebben gehad voor zijn veroveringsdrang van Noordwest Europa waarbij een groot deel van de Keltisch bevolking werd afgeslacht of als slaven naar Rome werden afgevoerd.
Hierbij zal hij, ter voorkoming van kritiek, de Kelten niet beschrijven als een hoog ontwikkeld volk.

Reacties

Augusta
07-07-2017

Thank you for such a detailed explanation of your theory. The wear marks were very very interesting.

Bert
25-10-2016

het boek van DA Ritchie heet we the scythians the lie of the land of egypt heft een plausibele verklaring voor de leeuw bij de pyramide en de dodeca is de ultieme geometrische vorm in ons universum.

George Loth
06-04-2016

Met en duidelijk verhaal zo heeft iedereen een eigen hypothese over dit onderwerp en dat is juist goed helaas werken andere onderzoekers van diverse disciplines niet met elkaar samen om dit mystery op te lossen en dat houd nieuwe ontdekkingen tegen.

Wineke Kronenburg
06-11-2015

Hoewel de kwaliteit van het beeld heel slecht is laat men in deze documentaire zien dat de egyptenaren het sterrenbeeld leeuw wel kenden!

Contact opnemen ยป